Eredoctor

De toekenning van het eredoctoraat in de technische wetenschappen van de TU Delft beschouw ik als het hoogtepunt van mijn carrière. Ik ben daarvoor de decanen met hun facultaire achterban en hun voorzitter, de rector, heel dankbaar. Toen het nieuws mij bereikte via een satelliet tijdens een storm in de Golf van Cadiz, waarin onder en boven in het schip door elkaar heen liepen, was het een flinke overlevingsimpuls.

In mijn ogen is de kracht van een land: zijn vermogen om te maken en te bouwen en waar mogelijk beter, sneller en goedkoper dan anderen dat kunnen. Creatie en assimilatie van nieuwe kennis en organisatorisch vermogen om tot uitvoering te komen zijn daarvoor essentieel. Dat is precies de kernfilosofie van deze instelling, de bekendste en grootste van onze technische universiteiten. En eigenlijk bepaalt die in hoge mate onze nationale identiteit.
Hoewel door alle tijden heen technologie in Nederland relatief in goede handen is geweest, zijn er toch golven te onderscheiden waarin kennis en technologie en techniek in het bijzonder meer en minder centraal stonden. Bloei was er in de 16e en 17e eeuw waardoor het land het met succes kon opnemen tegen de grootste mogendheid van die tijd en daarbij ook nog almaar welvarender werd. Nadien verschoof de interesse van de leidende elite. Kennis en kunde werden van minder belang dan het proces van aristocratisering en geld verdienen zonder risico's. Zo zonken wij terug tot het niveau van kleine mogendheid. In de 19e eeuw nam, niet in het minst door toedoen van de drie Willems het belang van techniek weer toe. De oprichting van de Technische Hogeschool Delft is daarvan slechts een van de vele getuigenissen. Als gevolg nam ook het belang van Nederland in de wereld weer toe. Dat is minder bekend dan 'De Gouden Eeuw', maar het is een feit. Qua produktie per hoofd, qua inkomen per hoofd, opleiding, handelsvloot, vliegtuigbouw enz. behoorden wij al in het begin van de twintigste eeuw weer tot de groten. Toen ik destijds tegenover Derek de Solla Price het wetenschappelijk belang van Nederland wat relativeerde, begon hij hard te lachen: 'Come on, Holland is a scientific giant' was zijn antwoord. Zo'n minilandje, na de US in absolute termen de grootste voedselexporteur, olieproducent enz.
Volgens mij kentert het tij weer. Misschien is het mijn leeftijd, maar ik merk onder de elite een ongezonde belangstelling voor geld alleen, met veronachtzaming van dat wat in werkelijkheid de kracht van een land uitmaakt. Persoonlijk geloof ik niet dat het goed is dingen steeds meer elders te laten maken. Ik weet wel dat sommigen beweren dat wij de ontwerpers zullen zijn en dat alleen het domme werk wordt uitgezet. Maar, dat wordt vooral gezegd door lui, die denken: 'als het management maar hier blijft en de winst hierheen komt'. Na de fabrieken volgen in het emigratieproces de laboratoria. En de wereldgeschiedenis van het kolonialisme - niet alleen het Westerse - leert dat extern 'management' op den duur niet te handhaven is.

Het is dus goed dat in Nederland de TU Delft het belang van kennis en kunde hooghoudt en uitdraagt. Tot voor kort konden de professoren er nog van uitgaan dat hun studenten met die instelling overal in bestaande bedrijven en in de overheid welkom zouden zijn. Dat is nu m.i. minder het geval. In de ogen van de optiegraaiers, de cententellers en de bonusverdelers, die in verschillende gevestigde bedrijven meer en meer de toon aangeven, zijn makers en bouwers lastige onruststokers en erger nog: kostenposten. U zou er goed aan doen uw studenten te suggereren na het afstuderen ook serieus te denken over het opzetten van een eigen nieuw bedrijf, waarin het maken weer voorop staat en waarin economie en financieel management de plek hebben die zij horen te hebben: noodzakelijk, maar niet in de eerste plaats.

Op die manier wordt de TU niet slechts de instelling die het belang van kennis en kunde uitdraagt, maar ook de plaats die dat belang operationaliseert. Van weten tot maken, dus technisch in de beste betekenis van het woord. Dat is mijn raad en ik wens de TU in deze nieuwe eeuw daarmee veel succes toe in het belang van de Europese regio Nederland.

Delft, 2000 01 07.