TOTALE ARMOEDE

Piet ziet die groei niet
Economen hebben de wereld verrijkt met begrippen, die zoals dat in nette wetenschappelijke ontwikkelingen gaat in de loop van de tijd nog zijn verfijnd. Een daarvan is de grootte van de nationale economie en de groei daarvan. De groei drukt men vaak uit in procenten van de grootte in het voorgaande jaar.
Politici en publieksmedia hebben te maken met publiek. En Piet Publiek wil weten hoe het met zijn inkomen gaat. Die is blij met groei. Daar druipt ook wat van af op hem denkt hij, denkend aan gemiddelden. Hij heeft het echter mis. En met hem al die anderen, die eenvoudige wiskunde niet begrijpen. Dat zijn op wat sporadische uitzonderingen na o.a. alle politici en andere bestuurders, 'influencers', rechters en media bazen.

Modaal grijpt er naast
We kijken naar het modale inkomen. Omdat dat in inkomen praatjes steeds opduikt. Het kan bij stijgend nationaal inkomen zowel stijgen als dalen of gelijk blijven. Om dat te begrijpen moet je weten wat modaal is, wat men verdient en wat je onder nationaal inkomen verstaat.
Om het eenvoudig te houden beschouwen we het nationaal inkomen als wat alle individuen samen verdienen. De verfijningen laat ik weg.
In de bevolking geven we iedereen een nummer, opklimmend naar gelang van zijn individuele inkomen. Gelijke inkomens krijgen ook opklimmende nummers. Het modale inkomen in Nederland is nu dat van de middelste van 17 miljoen mensen, dus dat van nummer 8,5 miljoen in de rij.
Die rij verandert niet, indien alleen de bovenmodalers allemaal 10% meer inkomen krijgen. Het modaal inkomen blijft hetzelfde. Toch kan in dat geval in ons land het nationaal inkomen best 3% stijgen.
Wiskundigen halen hun schouders op. Dat heb je nu eenmaal bij scheve verdelingen, denken die. Het gewone volk echter, kijkt peinzend in zijn portemonnee en daarna weer in de krant met 3% ECONOMISCHE GROEI kop. En vraagt zich af, of hij zijn schoolgeld terug kan claimen.
Het navrante is, dat het extra inkomen geld niet eens aan die hele gelukkige helft hoeft te worden gespendeerd. Zou het alleen toevloeien aan de bovenste 100, dan waren voor allen tot ver boven modaal de inkomsten gelijk gebleven bij een wonderlijk mooie nationale groei.

Tempo van de kaalpluk
Dit ontstak een lampje. Een combinatie van de verdeling van de economische groei en het raadsel van de vijver en het kroosplantje. Het kroosplantje verdubbelt zich dagelijks. Wanneer na 19 dagen de vijver half vol is, hoe lang duurt het dan voor hij helemaal met kroos is bedekt? Het antwoord, één dag, verbaast alleen mensen die de lagere school niet hebben afgemaakt. Maar hoe gaat dat in het volgende raadsel?
Er leven op de wereld 8 miljard mensen ze hebben gemiddeld, laten we aannemen, per persoon een bezit van 10.000 € . Dat maakt samen € 8*10¹³. Echter van die bevolking is een klein groepje, zeg 2000 mensen, dat 20% van het totaal bezit. D.w.z. € 160*10¹¹. (Elk van hen voor het gemak evenveel dus € 8 miljard. Gates, Musk en Bezos zouden er hun neus voor optrekken, maar dat heb je bij gelijke elite-monniken gelijke kappen.) Nu laten we het wereld bezit jaarlijks met 1% groeien. En dat van de miljardairs met 10%. Na x jaar is
het wereldbezit: 8*10¹³*1,01^x.
En het elitebezit: 160*10¹¹*1,1^x.
Over x = 19 jaar bezit dan de elite alles en de rest niets. Dus dit proces had de heer Schwab voor ogen toen zijn World Economic Forum voorspelde "You will own nothing and be happy". Het was dus geen streeftoestand, maar gewoon de doortrekking van een trend die al een tijd aan de gang is. De heer Schwab behoort overigens zelf tot die gelukkige 2000, want in de tekst van zijn Forum stond 'you', waar het ging over de bezitlozen. Waar die zonder bezit hun geluksgevoel vandaan mogen halen, staat er niet bij. Men rekent er vermoedelijk op, dat dat in die 19 jaar nog wel zal worden uitgevonden.
Wat het persoonlijke bezit van die 7999 en-nog-wat-miljoen anderen betreft bevinden we ons nog in de eerste dagen na het werpen van dat eerste kroosplantje in de vijver. De dagen, waarin pappa op de vraag van zijn dochtertje: "Mag ik zo'n kroosje plukken?" nog antwoordt: "Nee, we moeten de natuur beschermen." Een jaar of wat later staan hij en zijn dan volwassen dochter in hun blootje kaal geplukt bij de groene vijver.

Waarom nu pas?
Indien dit proces zo gemakkelijk en vanzelf gaat, hoe komt het dan dat op dit moment de meesten van ons nog wel een jas hebben om aan te trekken? Sinds onze voorouders uit de bomen klommen en rechtop gingen lopen, is er genoeg tijd verstreken. Zelfs indien het gemiddelde bezit in het begin slechts een schelp was, en de groeipercentages minder uiteenliepen, zouden we dan nu toch allang Schwab's profetie in vervulling hebben zien gaan? De verklaring zit natuurlijk in een omslagpunt ('tipping point'). Een verschijnsel dat tegenwoordig vooral in klimaatkringen opgang doet. Het is bovenal aan mensen te danken en speelt in de toekomst. Het is dus voor iedereen dagelijkse massa media kost.

Net als met het klimaat, moet je eerst eens nagaan hoe dat vroeger ging, om het nu te kunnen verklaren en zeker voordat je je aan toekomst voorspellen waagt. Omdat tegenwoordig overslaan van die eerste fase gebruikelijk is, zal ik dat hier even in een notendop doen, om niet dezelfde fout te maken over toekomstig bezit.

Vanzelfsprekend kregen vroeger de beste jagers en plantenplukkers op een na de grootste portie. De grootste ging naar het stamhoofd, die de verdeling commandeerde. Stamhoofd zijn was lucratief. Latere bazen wisten dat besef voldoende onbereikbaar, hoewel begerenswaardig, gevaarloos tot het volk te laten doordringen. Daarvoor was in grotere systemen politie en leger nodig. Laten we zeggen brute kracht om het volk voor de elite te laten zorgen.
Producten van andermans arbeid werden begeerd en soms verkregen door ruilhandel. Dat is omslachtig. De uitvinding van geld als universeel ruilmiddel was een grote verbetering. Pogingen dat te doen met zout, of schelpen, liepen op niets uit. Daar was te gemakkelijk aan te komen.
Goud bleek een betere greep. Al kon er nog wel mee gefoezeld worden. Korrels en schijfjes kon men beknibbelen of men kon aan de smelt lood toevoegen. Alexander de Grote kwam dat op een bepaald moment niet goed uit. Hij introduceerde gemunt geld met zijn stempel. Daarmee kon, zo lang de grote baas zelf eerlijk was, valsmunterij macro-economisch gezien, vermeden worden.
Vanaf die tijd is de geschiedenis goed gedocumenteerd en we kunnen dus een sprong maken naar de nieuwe tijd. Bankpromessen en bankbiljetten deden hun intrede. Die waren nog aan goud gekoppeld. En zolang betrouwbaar geachte bovenbazen ze certificeerden, werden ze gretig overal als ruilmiddel aanvaard. Ze waren beter draagbaar en stapelbaar dan goud. Er kwam een beetje de klad in toen bovenbazen geld nodig hadden, dat er niet was. Dan bleek een belofte het te zullen terugbetalen verhandelbaar. Nu zijn beloften weliswaar eindeloos te geven, maar vertrouwen niet. Dat maakte dat de bovenbazen in eigen belang de beloften niet te bont maakten. Het volk moest nog wel iets doen om de elite te onderhouden. Ook banken konden geld uitgeven op onderpand dat niet van hen was. Daarop stond aanvankelijk een rem, die echter in de loop van de tijd erg zwak is geworden.
Het goud als anker is verlaten. De hoeveelheid hield geen gelijke tred met de groei van economie. Te kort aan goud hinderde de groei. Met dat afscheid kon iedereen vrede hebben, omdat was afgesproken de geldhoeveelheid niet harder te laten groeien dan de economie. Dat werd echter niet nageleefd. En daarmee was de rem aardig ontkracht. Ik denk dat dat de tijd is dat echt het besef groeide, dat met geld veel geld te verdienen moest zijn. En er waren nauwelijks protesten toen het beloftengeld ook door instanties buiten de overheid mocht worden gefiatteerd. Gebruikelijk krijgen Reagan en Thatcher daarvan de schuld. Maar ook voorgangers hadden al wat obstakels weggenomen. Derivaten, promessen, futures en hoe al die mooie uitvindingen ook mogen heten, ze zijn allemaal verhandelbaar en vertegenwoordigen veel geld. Nu al meer dan tien keer zoveel als er jaarlijks over de hele wereld aan goederen en echte diensten van eigenaar wisselen.

Omslag
Die ongeremde, want alleen in schijn nog door overheden begrensde, geldschepperij heeft een groeiversnelling gegeven aan die kleine elite die zijn kans zag, die greep en geluk had. Die elite heeft meer geleerd dan het vroegere bovenbazengilde, dat daarvoor trouwe soldaten nodig had. Ze heeft zich meester gemaakt van de middelen van massacommunicatie. En ze waakt dat die het volk doet denken wat goed is voor hen. Indien ze nu genoeg geleerd zouden hebben om voor het volk de juiste beslissingen te nemen, zouden we op een wonderlijke manier met dergelijke stamhoofden misschien niet eens slecht af zijn. Helaas zo is het niet. Afgezien van het feit dat mensen die genoeg weten niet bestaan, is om tot deze elite te behoren, kennis van zaken onnutte ballast. Behalve kennis van geld en veel geluk is er niets voor nodig.
Het nadeel is wel dat idiote ideeën en onmogelijke constructies en processen die bij zo'n elite opkomen van de ene op de andere dag gemeen goed worden. Kritiek krijgt geen kans gehoord te worden. En critici moeten voorzichtig zijn en oppassen de voorgeknede volkswoede niet over zich heen te roepen. De elite zelf hoeft daar niet aan mee te doen. Die laat dat over aan zijn marionetten, zeg maar de Ruttes, Kaags en Bidens van deze wereld.

Samenvatting en conclusie
De processtappen zijn: 1. Wat de natuur geeft; 2. Wat mensen met hulp van de natuur produceren; 3. Ruilen; 4. Kopen; 5 Kopen met beschermd geld; 6. Kopen met onbeschermd geld.
Het is die 6e stap, die ik het omslag punt in de ontwikkeling noem. Het punt waarop de toename van het elite aandeel in de economie in vergelijking met die van de bevolking als geheel, in een hogere versnelling kwam.
Indien het getallenvoorbeeld dat ik hierboven gaf, niet te veel afwijkt van de realiteit, duurt het dus nog 19 jaar, een jaar korter dan bij die kroosvijver, voor we allemaal zo kaal zijn als een pingpong balletje. Ik vrees dat het dan ondanks de klimaatopwarming voor velen te koud wordt.